चीनले विद्यार्थीहरूमाथि कसरी निगरानी बढाउँदै छ ?

चीनमा विद्यार्थीहरूमाथि भइरहेको दमनबारे तपाईंले उपलब्ध गराउनुभएको जानकारी विस्तृत र महत्त्वपूर्ण छ। यसले चीन सरकारले कसरी घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय दुवै क्षेत्रमा विद्यार्थीहरूको अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र बौद्धिक स्वतन्त्रतालाई नियन्त्रण गरिरहेको छ भन्ने स्पष्ट चित्र प्रस्तुत गर्दछ।

यस विषयमा थप स्पष्टताका लागि, यहाँ केही महत्त्वपूर्ण बुँदाहरूलाई थप सरल भाषामा प्रस्तुत गरिएको छ:

चीनमा विद्यार्थीहरूमाथि कडा निगरानी र नियन्त्रण

चीन एक कडा सेन्सरशिप राज्य हो, जहाँ सूचनाहरूलाई नजिकबाट निगरानी गरिन्छ। यसको मुख्य लक्ष्य भनेको विद्यार्थीहरूलाई नियन्त्रण गर्नु हो, किनभने उनीहरूले ऐतिहासिक रूपमा राजनीतिक र सामाजिक सुधारका लागि आवाज उठाउँदै आएका छन्। राष्ट्रपति सी जिनपिङको नेतृत्वमा यो दमन झनै व्यापक बनेको छ र विदेशमा रहेका चिनियाँ विद्यार्थीहरूलाई पनि यसले असर गरेको छ।

निगरानीका उपकरण र प्रविधिहरू

चीनले विद्यार्थीहरूको आवाजलाई अनलाइन र अफलाइन दुवै तरिकाले नियन्त्रण गर्न विभिन्न उपकरणहरू प्रयोग गर्छ। यसमा डिजिटल निगरानी र राज्य-समर्थित प्रविधिहरूको प्रयोग समावेश छ। यसको मुख्य उद्देश्य भनेको चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीपीसी) को वैचारिक प्रभुत्व कायम राख्नु र चीनको नियन्त्रित छवि प्रस्तुत गर्नु हो।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि: तियानमेन स्क्वायर नरसंहार

सीपीसीले सधैँ राजनीतिक रूपमा सक्रिय युवाहरूलाई आफ्नो शासनका लागि खतराको रूपमा हेर्छ। सन् १९८९ को तियानमेन स्क्वायर नरसंहार यसको एउटा महत्त्वपूर्ण उदाहरण हो, जहाँ लोकतान्त्रिक सुधार र आर्थिक न्यायको माग गर्ने विद्यार्थी प्रदर्शनकारीहरूमाथि हिंसात्मक दमन गरिएको थियो। यो घटना चीनमा अझै पनि कडा सेन्सरशिप अन्तर्गत रहेको छ।

घरेलु नियन्त्रणका उपायहरू

चीनले आफ्ना सीमाभित्र विद्यार्थीहरूलाई निगरानी र नियन्त्रण गर्न धेरै उपायहरू अपनाएको छ:

सूचनादाता सञ्जाल: चिनियाँ विश्वविद्यालयहरूले प्राध्यापकहरूको वैचारिक पालनाको निगरानी गर्न र रिपोर्ट गर्न "विद्यार्थी सूचना अधिकारीहरू" भर्ना गरेका छन्। यसले विद्यार्थीहरूमा डर र अविश्वासको वातावरण सिर्जना गर्छ।
सर्वेक्षण क्यामेरा: विश्वविद्यालयहरूमा कक्षाकोठा र छात्रावाससहित क्याम्पसभरि निगरानी क्यामेरा जडान गरिएका छन्।
व्यक्तिगत डेटाको खोजी: विद्यार्थीहरूको सामाजिक सञ्जाल खाताहरू र इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरूको व्यक्तिगत डेटाको लागि बारम्बार अनुरोध गरिन्छ।
वैचारिक अनुरूपता: विश्वविद्यालयहरूमा "सी जिनपिङ विचार" मा पाठ्यक्रमहरू अनिवार्य गरिएका छन् र कम्युनिस्ट पार्टीको आलोचना गर्ने विषयहरूमा छलफल गर्न प्रतिबन्ध लगाइएको छ।

विदेशमा चिनियाँ विद्यार्थीहरूको दमन

चीनले विदेशमा रहेका आफ्ना विद्यार्थीहरूलाई पनि निगरानी र दबाब दिन उस्तै रणनीतिहरू प्रयोग गर्छ। एम्नेस्टी इन्टरनेसनलको २०२५ को प्रतिवेदनले युरोप र उत्तरी अमेरिकामा अध्ययनरत चिनियाँ विद्यार्थीहरूले चिनियाँ अधिकारीहरूबाट धम्की र निगरानी सामना गरिरहेको देखाएको छ।

परिवारलाई धम्की: विदेशमा विरोध प्रदर्शनमा सहभागी भएका विद्यार्थीहरूलाई फोटो खिचिएको, अनलाइन निगरानी गरिएको र चीनमा रहेका उनीहरूका परिवारलाई धम्की दिइएको रिपोर्टहरू छन्।
अज्ञात कल र उत्पीडन: बेलायतमा रहेका चिनियाँ विद्यार्थीहरूले सीपीसीको आलोचना गरेपछि अज्ञात कलहरू र उत्पीडनको सामना गरेका छन्।
शैक्षिक स्वतन्त्रतामा हस्तक्षेप: ह्युमन राइट्स वाचको अनुसन्धानले चिनियाँ अधिकारीहरूले विदेशी क्याम्पसहरूमा शैक्षिक बहसलाई प्रभावित पार्न, चिनियाँ विद्यार्थीहरूलाई निगरानी गर्न र शैक्षिक स्वतन्त्रतामा हस्तक्षेप गर्न बलपूर्वक रणनीतिहरू प्रयोग गर्ने गरेको खुलासा गरेको छ।

प्रभावका उपकरणहरू: CSSA र कन्फ्युसियस संस्थानहरू

विदेशी विद्यार्थीहरूलाई प्रभावित पार्न चीनले मुख्यतया दुईवटा उपकरण प्रयोग गर्छ:

चिनियाँ विद्यार्थी र विद्वान सङ्घ (CSSA): यो संस्था विश्वभरका विश्वविद्यालयहरूमा सक्रिय छ र चिनियाँ वाणिज्य दूतावासहरू र दूतावासहरूबाट फन्ड र राजनीतिक निर्देशन प्राप्त गर्दछ।
कन्फ्युसियस संस्थानहरू: यी संस्थानहरूलाई पनि असहमतिलाई दबाउन र विदेशी क्याम्पसहरूमा सीपीसी समर्थक कथाहरू प्रवर्द्धन गर्ने माध्यमका रूपमा प्रयोग गरिन्छ।

विश्वव्यापी प्रतिक्रिया

धेरै लोकतान्त्रिक देशहरूले चीनको यस घुसपैठलाई राष्ट्रिय सुरक्षाको चिन्ता को रूपमा हेरेका छन्:

संस्थान बन्द: अमेरिका, बेलायत, अस्ट्रेलिया र युरोपेली संघका धेरै विश्वविद्यालयहरूले कन्फ्युसियस संस्थानहरू बन्द गरेका छन्।
कडा कानून: यी देशहरूले उच्च शिक्षामा विदेशी राज्यको प्रभावलाई कम गर्न कडा कानून लागू गर्ने योजना बनाएका छन्।
"विदेशी मिसन" को रूपमा लेबल: अमेरिकी विदेश विभागले केही कन्फ्युसियस संस्थानहरूलाई "विदेशी मिसन" को रूपमा लेबल गरेको छ।

निष्कर्ष

चीनले अन्तर्राष्ट्रिय धारणाहरूलाई आकार दिन, आलोचनालाई मौन पार्न र आफ्ना नागरिकहरूलाई पार्टी-पङ्क्तिबद्ध विचारहरूमा मार्गदर्शन गर्न विश्वव्यापी अभियान चलाइरहेको छ। यो उदार शिक्षा र खुला सोधपुछको मूल्यमान्यतामाथि प्रत्यक्ष चुनौती हो।

यसले लोकतान्त्रिक समाजहरूले कसरी शैक्षिक स्वतन्त्रताको रक्षा गर्न सक्छन् भन्ने बारेमा महत्त्वपूर्ण प्रश्नहरू खडा गरेको छ। चीनको यो रणनीति डरलाई हतियार बनाउने, असहमतिलाई दबाउने र कम्युनिस्ट पार्टीको वैचारिक पहुँचलाई विस्तार गर्ने एक अधिनायकवादी रणनीति हो।