नेपालमा पहिलो पटक लिङ्ग परिवर्तनको सफल शल्यक्रिया: उपलब्धि, कानुनी प्रश्न र सामाजिक असर

काठमाडौंस्थित त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षण अस्पताल (TUTH) मा नेपालमै पहिलो पटक लिङ्ग परिवर्तन (gender reassignment/affirmation surgery) गरिएको छ। जेठ १३ गते सम्पन्न यो शल्यक्रिया जनकपुरका एक ट्रान्सजेन्डर पुरुषमा गरिएको थियो, जसले पुरुषबाट महिला बन्ने प्रक्रिया अपनाएका थिए।

यो शल्यक्रिया ६ घण्टासम्म चलेको थियो र विदेशी प्लास्टिक सर्जन डा. अलिरेजा हमिडिअन जरोमी को नेतृत्वमा गरिएको थियो।

🔍 मुख्य तथ्यहरू:

शल्यक्रिया सफल: कुनै जटिलता नआएपछि बिरामीलाई डिस्चार्ज गरिएको छ र उनी निरन्तर चिकित्सकीय निगरानीमा छन्।
उद्देश्य: ट्रान्सजेन्डर व्यक्तिलाई आफूले अनुभूति गर्ने लैङ्गिक पहिचानमा रुपान्तरणको सहयोग गर्नु।
क्लिनिकल तयारी: सबै मनोवैज्ञानिक, चिकित्सकीय परीक्षणपछि मात्र सर्जरी गरिएको हो।

⚖️ कानुनी अस्पष्टता र बहस:

नेपालमा लिङ्ग परिवर्तन शल्यक्रियालाई सम्बोधन गर्ने स्पष्ट कानुनी व्यवस्था हालसम्म छैन ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ताले यस विषयमा "नियम कानुनले स्पष्ट रुपमा बोलेको छैन" भनेका छन्।
यद्यपि, नेपाल मेडिकल काउन्सिलले अनुमति दिएको थियो र विदेशी चिकित्सकको संलग्नतासमेत विधिपूर्वक दर्ता गरिएको थियो।
🏥 ‘जेन्डर अफर्मिङ क्लिनिक’ स्थापनाको घोषणा:

शिक्षण अस्पतालले आगामी दिनमा नियमित रूपमा यस्ता सेवा प्रवाह गर्ने, एउटा स्थायी ‘Gender Affirming Clinic’ खोल्ने घोषणा गरेको छ।

🌈 सामाजिक प्रभाव र प्रतिक्रिया:

एलजीबीटीक्यू+ समुदाय तथा अभियानकर्मीहरूले यसलाई ठूलो उपलब्धि मानेका छन्।
नेपाल ब्लू डायमण्ड सोसाइटीका अध्यक्ष युनिसा पाण्डेले "अब विदेश जानुपर्ने बाध्यता कम हुने" बताइन्।
अघिल्लो वर्ष थाइल्यान्ड गएर सर्जरी गराएकी ‘Lede Nepal’ अध्यक्ष नुमा लिम्बुले कानुनी स्पष्टता नहुँदा सेवा दिगो बन्नेमा शङ्का व्यक्त गरिन्।

🇳🇵 नेपालको सन्दर्भमा विशेषताहरू:

नेपालमा पहिल्यैदेखि विदेशमा शल्यक्रिया गराएका ट्रान्स व्यक्तिले प्रमाण देखाएर नागरिकताको लिङ्ग परिमार्जन गराउने अभ्यास थियो।
अब नेपालमै सेवा सुरु भएपछि, नागरिकता, विवाह, सम्पत्ति लगायतका क्षेत्रमा अधिकार सुनिश्चित गर्न थप कानुनी पूर्वाधार आवश्यक छ।

📌 निष्कर्ष:

यो शल्यक्रिया नेपालमा लैङ्गिक समानता र स्वास्थ्य सेवाको पहुँचका हिसाबले माइलस्टोन हो। तर कानुनी स्पष्टता र नीति निर्माणको अभावले यसलाई दिगो बनाउने चुनौती देखिएको छ।